Budowa i funkcjonowanie tarczycy

Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego, umiejscowiony w  przednio – dolnej części szyi. Jej główną rolą jest produkcja hormonów: tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny. Aby tarczyca mogła funkcjonować prawidłowo, konieczne jest przekształcenie T4 w T3, co zachodzi w tkankach organizmu, głównie w wątrobie i jelitach. W związku z tym, prawidłowa praca tych narządów ma kluczowe znaczenie dla efektywności procesu. Hormony tarczycy mają szeroki zakres działania i są niezbędne do utrzymania równowagi organizmu. Tyroksyna i trójjodotyronina regulują metabolizm organizmu, wpływając na tempo przemiany materii, produkcję energii oraz funkcjonowanie układów sercowo-naczyniowego, nerwowego i pokarmowego. Dzięki nim utrzymywana jest równowaga energetyczna, a prawidłowe funkcjonowanie tarczycy jest niezbędne do utrzymania zdrowia całego organizmu. Kalcytonina zaś odpowiada za regulację gospodarki wapniowej i fosforanowej w organizmie. Niedobór lub nadmiar tych hormonów może prowadzić do różnych zaburzeń zdrowotnych. 

Zaburzenia pracy tarczycy

Niewyregulowana praca tarczycy ma wpływ na funkcjonowania całego organizmu. Do najczęstszych zaburzeń pracy tarczycy należą:

• Niedoczynność tarczycy – to stan, w którym dochodzi do niewystarczającej produkcji hormonów, co skutkuje spowolnieniem metabolizmu i zwolnieniem perystaltyki jelit. W efekcie mogą pojawić się zaparcia oraz ryzyko rozwoju rozrostu bakteryjnego. Typowe objawy tego schorzenia to: przyrost masy ciała, uczucie ciągłego zimna, chroniczne zmęczenie, niskie ciśnienie tętnicze, suchość skóry oraz problemy z koncentracją.

• Nadczynność tarczycy to stan, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji hormonów, co skutkuje przyspieszeniem tempa metabolizmu i zwiększeniem perystaltyki jelit. Efektem tego może być częstsze oddawanie luźnych stolców oraz biegunki. Typowe objawy nadczynności to: spadek masy ciała, zwiększona nerwowość, drażliwość, stany lękowe, kołatanie serca, przyspieszone tętno, czy nadmierna potliwość.

Zaburzenia pracy tarczycy mogą być także związane z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto oraz choroba Gravesa-Basedowa. 

Choroba Hashimoto to przewlekła choroba, w którym układ odpornościowy wytwarza przeciwciała – antyTPO i antyTG – które atakują i niszczą komórki tarczycy, prowadząc do jej niedoczynności.

Choroba Gravesa-Basedowa to także przewlekła choroba, w której układ odpornościowy produkuje przeciwciała TRAb, które pobudzają tarczycę do nadmiernej produkcji hormonów, co skutkuje objawami nadczynności tarczycy.

Obie te choroby mają podłoże autoimmunologiczne, co oznacza, że organizm zaczyna traktować własne komórki i tkanki jako obce i niebezpieczne. To uruchamia kaskadę reakcji, która prowadzi do stanu zapalnego, uszkodzenia tarczycy i zaburzeń jej funkcjonowania.

W przebiegu chorób autoimmunologicznych, często dochodzi do uszkodzenia bariery jelitowej, co prowadzi do zwiększonej przepuszczalności jelit. W efekcie, toksyczne substancje mogą przedostawać się do krwioobiegu. Zaburzenia przepuszczalności bariery jelitowej mogą również wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego. Niekontrolowany przepływ antygenów przez tę barierę może prowadzić do nadmiernej aktywacji układu odpornościowego, co z kolei nasila procesy zapalne i pogłębia przebieg choroby autoimmunologicznej.

Jakie badania należy wykonać w celu diagnozy zaburzeń pracy tarczycy?

W diagnostyce zaburzeń tarczycy istotną rolę odgrywają badania laboratoryjne i obrazowe, które pozwalają ocenić zarówno poziom hormonów tarczycy, jak i strukturalne zmiany w tym gruczole. Regularne wykonywanie odpowiednich badań może pomóc w monitorowaniu zdrowia tarczycy, szczególnie w przypadku osób z grupy ryzyka lub tych, które zauważyły niepokojące objawy.

Warto wykonać:

• TSH (hormon tyreotropowy) - jest to hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, który pobudza tarczycę do produkcji i wydzielania jej hormonów.

• FT4 (wolna frakcja tyroksyny)

• FT3 (wolna frakcja trójjodotyroniny)

• Przeciwciała antyTPO (przeciwciała skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej)

• Przeciwciała antyTG (przeciwciała skierowane przeciwko tyreoglobulinie)

• Przeciwciała TRAB (przeciwciała skierowane przeciwko receptorowi TSH) 

• USG tarczycy – ultrasonografia tarczycy pozwala ocenić jej strukturę, wykryć ewentualne guzki, wole lub inne nieprawidłowości.

Podstawowe kroki na wsparcie pracy tarczycy

1. Podstawą dbania o zdrowie tarczycy jest odpowiednia, pełnowartościowa dieta. Wybory żywieniowe mają ogromny wpływ nie tylko na funkcjonowanie tarczycy, ale także na cały organizm. Ważne jest, aby dieta dostarczała wystarczającą ilość kilokalorii, ponieważ zbyt niska wartość energetyczna diety może ograniczać energię niezbędną do prawidłowej pracy tarczycy. Odpowiednio zbilansowana dieta pomaga zapobiegać niedoborom. Pamiętaj, aby dostarczać odpowiednią ilość białka, tłuszczów i węglowodanów, a także zadbać o właściwą podaż płynów – zaleca się spożywanie 30 ml na kilogram masy ciała.

2. Stres ma negatywny wpływ na funkcjonowanie tarczycy, dlatego warto znaleźć sposoby na jego redukcję. Możesz to osiągnąć, pielęgnując swoje hobby, medytując, relaksując się przy filiżance ulubionej herbaty, spędzając czas z bliskimi, słuchając muzyki, czytając książki lub po prostu ciesząc się chwilą z uśmiechem w swoim odbiciu. Pamiętaj, aby być wdzięcznym dla siebie i dbać o swoje zdrowie psychiczne.

3. Zadbaj o higienę snu, zwróć uwagę na:

• liczbę godzin snu - czas snu to kwestia indywidualna, jednak zaleca się, aby dorosły człowiek spał od 7 do 9 godzin dziennie, by zapewnić sobie odpowiednią regenerację.

• regularność snu - warto ustalać stałe pory kładzenia się do łóżka oraz budzenia się każdego dnia, co pozwala utrzymać naturalny rytm dobowy.

• środowisko -  aby poprawić jakość snu, warto zadbać o odprężenie przed snem, przewietrzenie pomieszczenia oraz unikanie substancji takich jak alkohol, nikotyna czy kofeina (co najmniej 6 godzin) przed położeniem się do łóżka. Należy także ograniczyć ekspozycję na światło niebieskie, które może zakłócać proces zasypiania. Dobrze jest również usunąć wszelkie czynniki, które mogą zaburzać spokojny sen.

1. Wprowadź do swojej codziennej rutyny ulubioną formę aktywności fizycznej – nie musi to być nic skomplikowanego. Nawet spacer na świeżym powietrzu, który pozwoli Ci oderwać się od zgiełku dnia, będzie świetnym rozwiązaniem. Każdy ruch, bez względu na jego intensywność, ma ogromne znaczenie dla zdrowia i samopoczucia. To znacznie lepsza opcja niż spędzanie czasu na kanapie przed telewizorem, czy bezcelowe przeglądanie telefonu. W ten sposób dbasz o swoje ciało, poprawiasz nastrój, a także zyskujesz energię na resztę dnia. 

Pamiętaj, że nawet małe zmiany mogą przynieść wielkie korzyści!