Helicobacter pylori to spiralna, gram-ujemna bakteria, która zasiedla błonę śluzową żołądka, przystosowując się do trudnych warunków tego narządu, w tym bardzo kwaśnego środowiska. Zakażenie tą bakterią jest powszechne na całym świecie. H. pylori jest odpowiedzialna za powstawanie chorób żołądka, które zostaną omówione w dalszej części artykułu.

Głównym sposobem zakażenia bakterią jest:

• droga fekalno-oralna

• Spożywanie zanieczyszczonej wody lub jedzenia – kontakt z wodą lub żywnością skażoną bakteriami może prowadzić do zakażenia, szczególnie w regionach o niskim standardzie sanitarnym. Bakterie mogą występować w wodzie pitnej, szczególnie gdy jest niewłaściwie filtrowana lub przechowywana

• Brak odpowiedniej higieny osobistej – mycie rąk po skorzystaniu z toalety lub przed przygotowywaniem posiłków jest kluczowe. Bakteria może przenosić się, gdy nie przestrzega się zasad higieny, co może skutkować zakażeniem podczas jedzenia lub kontaktu z zanieczyszczonymi powierzchniami.

• oralno-oralna

• Używanie wspólnych naczyń, sztućców lub ręczników – bakterie mogą przetrwać na powierzchni przedmiotów, które później trafią do ust osoby zdrowej.

• Pocałunki – bezpośredni kontakt śliny.

O metodach diagnostycznych możesz dowiedzieć się z poprzedniego artykułu: https://natalia.stebel.com.pl/blog/helicobacter-pylori-diagnostyka

Mechanizm działania

Helicobacter pylori kolonizuje błonę śluzową żołądka, wykorzystując specjalne białka adhezyjne, które umożliwiają jej przyczepienie się do komórek nabłonkowych. Bakteria tworzy kolonie, które mogą utrzymywać się w organizmach ludzkich przez długi czas, nie wywołując początkowo objawów zakażenia.

H. pylori posiada zdolność produkcji ureazy – enzymu, który rozkłada mocznik obecny w treści żołądka na amoniak i dwutlenek węgla. Amoniak, który jest zasadowy, neutralizuje kwas solny w otoczeniu bakterii, tworząc mniej kwaśne środowisko. Dzięki temu jest w stanie przeżyć w bardzo kwaśnym środowisku żołądka, które normalnie stanowi barierę dla wielu innych mikroorganizmów. Produkcja ureazy jest kluczowa dla przetrwania bakterii w żołądku i umożliwia jej kolonizację tego trudnego środowiska.

Po przyczepieniu się do błony śluzowej, H. pylori wydziela toksyny, takie jak cytotoksyna VacA, które mają szkodliwy wpływ na komórki nabłonkowe żołądka. Toksyny te uszkadzają nabłonek, prowadząc do rozwoju stanu zapalnego oraz zwiększając przepuszczalność błony śluzowej. W odpowiedzi na zakażenie, układ odpornościowy uruchamia przewlekłą odpowiedź zapalną.

Skutki zakażenia Helicobacter pylori dla zdrowia żołądka

1. Zapalenie błony śluzowej żołądka (gastritis)

Jednym z pierwszych efektów zakażenia H. pylori jest zapalenie błony śluzowej żołądka, znane jako gastritis. Bakteria ta, przyczepiając się do komórek nabłonkowych, wywołuje stan zapalny w obrębie żołądka. Z czasem może to prowadzić do przewlekłego zapalenia, które osłabia zdolność żołądka do ochrony przed własnym kwasem żołądkowym. Symptomy gastritis to ból w nadbrzuszu, uczucie pełności, zgaga, wzdęcia oraz nudności. Jeśli zapalenie nie jest kontrolowane, może prowadzić do poważniejszych uszkodzeń błony śluzowej.

2. Powstawanie wrzodów żołądka i dwunastnicy

Zakażenie H. pylori jest jednym z głównych czynników ryzyka powstawania wrzodów żołądka i dwunastnicy. Bakteria, wydzielając toksyny i powodując stan zapalny, osłabia naturalną barierę ochronną błony śluzowej, co sprawia, że kwas żołądkowy może uszkadzać tkanki. W rezultacie dochodzi do powstawania wrzodów – otwartych ran w błonie śluzowej, które mogą prowadzić do intensywnego bólu, krwawienia, a w skrajnych przypadkach, perforacji żołądka. 

3. Zwiększone ryzyko rozwoju raka żołądka 

Długotrwała obecność Helicobacter pylori w żołądku, szczególnie jeśli infekcja nie jest leczona, zwiększa ryzyko rozwoju raka żołądka. Bakteria wywołuje przewlekły stan zapalny, który w dłuższym czasie może prowadzić do zmian w strukturze komórek błony śluzowej, a nawet ich transformacji nowotworowej. Ponadto, H. pylori może uszkadzać DNA komórek nabłonka, co sprzyja powstawaniu mutacji genetycznych, prowadzących do rozwoju nowotworu. Choć nie każde zakażenie prowadzi do raka, jest to poważne ryzyko, które może być zmniejszone poprzez odpowiednią diagnostykę i leczenie.

4. Możliwość rozwoju innych schorzeń, takich jak chłoniak MALT

Zakażenie H. pylori może prowadzić również do rozwoju innych rzadkich, ale poważnych chorób, takich jak chłoniak MALT (związany z tkanką limfatyczną). Jest to rodzaj nowotworu, który rozwija się w wyniku przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka wywołanego przez H. pylori. Bakteria stymuluje reakcje zapalne w obrębie układu odpornościowego, co może prowadzić do tworzenia guzów limfatycznych w żołądku. Choć chłoniak MALT jest rzadkim powikłaniem, jego obecność może prowadzić do objawów takich jak bóle brzucha, nudności, a nawet utrata masy ciała. 

Prewencja zakażenia Helicobacter pylori

Choć H. pylori jest szeroko rozpowszechniona, istnieją skuteczne strategie prewencyjne, które pomagają zminimalizować ryzyko zakażenia.

1. Higiena osobista i spożywanie odpowiednich pokarmów

Jednym z najważniejszych sposobów zapobiegania zakażeniu Helicobacter pylori jest przestrzeganie zasad higieny osobistej. Bakteria ta przenosi się drogą fekalno-oralną i oralno - oralną co oznacza, że można się nią zarazić, spożywając skażoną wodę lub żywność, bądź mając kontakt z zakażoną osobą. Oto kilka zasad, które warto stosować:

• Regularne mycie rąk – szczególnie po skorzystaniu z toalety i przed posiłkami. To podstawowy sposób zapobiegania zakażeniom drobnoustrojami.

• Dokładne mycie owoców i warzyw – w przypadku spożywania surowych owoców i warzyw, warto je dokładnie umyć, aby usunąć wszelkie zanieczyszczenia.

• Unikanie spożywania nieodpowiednio przygotowanego jedzenia – należy unikać jedzenia w miejscach, gdzie higiena może być wątpliwa, oraz nie jeść surowych lub niedogotowanych pokarmów, szczególnie w krajach o niższym standardzie sanitarnym.

• Dbanie o jakość wody – woda pitna powinna być czysta i pochodzić ze sprawdzonego źródła. W krajach, w których jakość wody jest problematyczna, warto korzystać z filtrowanej lub butelkowanej wody.

• Unikanie dzielenia się przyborami – szczególnie z osobami, które mogą mieć objawy zakażenia H. pylori.

• Dbaj o higienę jamy ustnej – regularne mycie zębów, używanie nici dentystycznej oraz płynów do płukania jamy ustnej pomaga w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej i zmniejsza ryzyko przenoszenia bakterii.

• Wspólne dbanie o zdrowie w rodzinie – jeśli jedna osoba w rodzinie ma potwierdzone zakażenie H. pylori, warto, by cała rodzina poddała się badaniom, a także dbała o przestrzeganie zasad higieny, aby uniknąć dalszego rozprzestrzeniania się bakterii.

2. Edukacja zdrowotna w kontekście profilaktyki zakażeń

Świadomość na temat drogi transmisji tej bakterii i ryzyka związanego z jej obecnością w organizmie może pomóc w skuteczniejszej profilaktyce.

Zakażenie Helicobacter pylori jest powszechnym problemem zdrowotnym, ale z odpowiednią wiedzą i działaniami profilaktycznymi, można znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia i jego konsekwencji. Wczesna diagnostyka, leczenie oraz przestrzeganie zasad higieny osobistej i stylu życia to podstawowe elementy prewencji, które pomogą w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego. Długotrwałe zakażenie prowadzi do przewlekłych stanów zapalnych, wrzodów i może zwiększać ryzyko rozwoju raka żołądka.